เมื่อสัปดาห์ที่แล้วผมได้รับเชิญไปพูดเรื่องไวน์ให้กับหน่วยงานหนึ่ง มีหัวข้อหนึ่งซึ่งมีการถกเถียงกันคือ “ประเทศใดผลิตไวน์เป็นประเทศแรกในโลก ?” จริง ๆ เรื่องนี้มีการถกเถียงกันมาโดยตลอด และยังไม่มีข้อสรุป ที่สรุปได้ก็คือขึ้นอยู่กับว่าประเทศใดจะอ้างอิง
อย่างไรก็ตามเมื่อพูดถึงเรื่องดังกล่าว มีชาติหนึ่งที่มักจะถูกกล่าวถึง ไม่ใช่ประเทศที่มีไวน์กระจายอยู่ในตลาดโลกปัจจุบันอย่าง ฝรั่งเศส อิตาลี สเปน ฯลฯ แต่เป็นชาติที่หลายคนอาจะคาดไม่ถึง นั่นคือ “จอร์เจีย” !!
จอร์เจีย (Georgia) ได้รับการบันทึกว่าเป็นชาติผลิตไวน์เก่าแก่ที่สุดชาติหนึ่งในยุโรปและของโลก และได้ชื่อว่าเป็น “The birth place of wine” หรือ “The Cradle of Wine Making” จากหลักฐานที่พบเชื่อกันว่า มีการผลิตไวน์บริเวณพื้นที่แห่งนี้เมื่อประมาณ 7,000 – 5,000 ปีก่อคริสต์ศักราช ชาวจอร์เจียโบราณคิดค้นภาชนะใส่ไวน์เพื่อเก็บไว้ดื่มนาน ๆ เป็นดินเผา คล้ายไห เรียกว่าเควฟรี (Qvevri) หรือ Kvevris ปิดฝาด้วยแผ่นไม้ที่ทำไว้ขนาดพอดีกัน ฝังลงไปในดิน สามารถเก็บไว้ได้หลายสิบปี ปัจจุบันก็ยังใช้กันอยู่ และมีบางประเทศรื้อฟื้นนำกลับมาใช้
ปี 2013 UNESCO ได้ประกาศให้การบ่มไวน์ใน Qvevri ของจอร์เจียเป็นมรดกโลก ในหมวดหมู่ UNESCO Intangible Cultural Heritage Lists
จอร์เจีย ผลิตไวน์ได้มากเป็นอันดับ 2 ของชาติที่เคยอยู่ในเครือสหภาพโซเวียต ตามหลังมอลโดวา (Moldova) นำหน้ารัสเซีย (Russia) และยูเครน (Ukraine) แต่ไวน์จอร์เจียได้รับรางวัลนานาชาติมากกว่าทุกชาติดังกล่าว ที่ผ่านมาโลกภายนอกไม่ค่อยรู้จักไวน์จอร์เจีย เพราะถูกเมฆหมอกสีดำแห่งลัทธิการปกครองปกคลุม ไวน์จอร์เจียประมาณ 90 % จำต้องส่งไปตลาดรัสเซีย เจ้านายใหญ่ของสหภาพโซเวียต
หลังจากที่สหภาพโซเวียตล่มสลาย จอร์เจียแยกตัวเป็นประเทศในปี 1991 ไวน์แห่งดินแดนทะเลดำจึงเริ่มเป็นที่รู้จักของโลกภายนอกมากขึ้นเรื่อย ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งไวน์หวานและกึ่งหวานที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว
แหล่งผลิตไวน์ของจอร์เจียมี 5 เขตใหญ่คือ คาเคติ (Kakheti) ผลิตไวน์ประมาณ 70 % ของประเทศ มีเขตย่อยที่มีดินฟ้าอากาศเหมาะต่อการปลูกองุ่นทำไวน์ 2 เขตคือ Telavi และ Kvareli
ไวน์ที่ผลิตแบบดั้งเดิมของจอร์เจียมักจะระบุชื่อแหล่งผลิต จังหวัด หรือหมู่บ้าน คล้าย ๆ บอร์กโดซ์หรือเบอร์กันดีของฝรั่งเศส และยังนิยมเบลนด์จากองุ่น 2 พันธุ์ขึ้นไป
องุ่นพันธุ์ดั้งเดิมของจอร์เจียมักจะตั้งชื่อตามแหล่งที่ปลูก เช่น จังหวัด หรือหมู่บ้าน ที่ผ่านมาไม่ค่อยเป็นที่รู้จักในโลกตะวันตก คล้ายกับองุ่นจากชาติในยุโรปตะวันออกและยุโรปตอนกลาง จอร์เจียมีองุ่นเกือบ 500 พันธุ์ แต่ที่สามารถผลิตไวน์ได้ดี ตลาดยอมรับมีประมาณ 38 ชนิด ที่สำคัญคือ
รัทซิเทลี (Rkatsiteli) องุ่นเขียวที่ปลูกมากในยุโรปตะวันออกและยุโรปตอนกลาง เป็นองุ่นหลักในการทำไวน์ขาวของจอร์เจีย โดยเฉพาะทำไวน์ขาวหวานสไตล์พอร์ต แอซสิดสูง สไปซี และหอมกลิ่นดอกไม้
ซาปีราวี (Saperavi) องุ่นแดงพันธุ์หลักในการทำไวน์แดงของจอร์เจีย ให้สีแดงเข้ม ทำไวน์แล้วสามารถเก็บไว้ได้หลายสิบปี ให้แอลกอฮอล์สูง และใช้ผสมกับพันธุ์อื่นทำไวน์แดงคุณภาพ พรีเมียม
จอร์เจียแบ่งเกรดคุณภาพไวน์เป็น Sweet, Semi-Sweet,Semi-Dry,dry,Fortified และ Sparkling โดย Semi-Sweet หรือกึ่งหวาน เป็นประเภทที่ได้รับความนิยมมากที่สุด แต่จำค่อนข้างยาก โดยต้องจำสไตล์ของไวน์แต่ละตัว ดังนี้
ปริออสมานี (Priosmani) เป็นไวน์ขาวประเภท semi-sweet ทำจากองุ่น Tsolikauri 40% และ Tsitska 60% เคยได้รางวัลในระดับโลกมาแล้ว
ทิสชี (Tvishi) ไวน์ขาว semi-sweet แบบธรรมชาติที่ทำจากองุ่น Tsolikauri จากเขต Lechkhumi เคยได้รางวัลจากการประกวดระดับโลก
อาลาซนิว เวลี (Alaznis Veli) ไวน์ขาว semi-sweet ที่หอมหวนและเฟรช ทำจากองุ่น 3 – 4 พันธุ์คือ Rkatsiteii,Tetra,Tsolikauri และพันธุ์อื่นที่ปลูกในเวสเทิร์นและอีสเทิร์น จอร์เจีย
ทิสมันดาลี (Tsinandali) ทำจากองุ่น Rkatsiteli และ Mtsvane ปลูกจากพื้นที่เล็ก ๆ จากเขต Telavi และ Kvareli ในเขต Kakheti
คิกควี (Khikkhvi) ไวน์ขาวหวานมีวินเทจ ทำจากองุ่น Khikhvi สีอำพัน รสชาติและกลิ่นยอดเยี่ยม เคยได้จากการประกวดระดับนานาชาติหลายรางวัล
ซาอามู (Saamo) ไวน์ขาวหวานที่มีวินเทจที่ต้องบ่ม 3 ปี ทำจากองุ่น Rkatsiteli ที่ปลูกในไร่ Kardanakhi ของจังหวัด Gurjaani เขต Kakheti สีเหลืองทอง มีกลิ่นหอมน้ำผึ้ง ได้รางวัลระดับนานาชาติมาเยอะ
ส่วนไวน์ขาวประเภทดราย ที่มีชื่อเสียง เช่น ไวน์ Mtsvani ทำจากองุ่น Mtsvani ไวน์ Gelati ทำจากองุ่น Tsolikauri,Tsitska และ Krakhuna สีเหลืองอ่อน กลิ่นหอม
Kakheti ทำจากองุ่น Rkatsiteli และ Mtsvane ที่ปลูกในเขต Kakheti มีกลิ่นวานิลลาเป็นหลัก ไวน์ Bodbe ทำจากองุ่น Rkatsiteli ที่ปลูกในหมู่บ้าน Bodbe ในเขต Magaro สีเหลืองอ่อน มีกลิ่นดอกไม้ป่า รสชาตินุ่มนวล
อักคาเชนี (Akhasheni) ไวน์แดง semi-sweet แบบธรรมชาติ ทำแบบองุ่น Saperavi ปลูกใน Akhasheni ในจังหวัด Gurdzhaani เขต Kakheti เคยได้รางวัลจากการประกวดระดับนานาชาติมากมาย
ควานครา (Khvanchkara) ไวน์แดง semi-sweet แบบธรรมชาติคุณภาพระดับกรองด์ ครู ได้รับความนิยมมากที่สุดในจอร์เจีย ทำจากองุ่น Alexandria และ Mudzhuretuli ปลูกใน Khvanchkara winery เขตเวสเทิร์น จอร์เจีย สีแดงเข้ม กลิ่นอบอวลรุ่นแรง รสชาติเข้มข้น มีกลิ่นราสพ์เบอร์รีโดดเด่นมาก เคยได้รางวัลจากการประกวดระดับนานาชาติหลายครั้ง
มูคูซานี (Mukuzani) ไวน์แดงดราย ทำจากองุ่น Saperavi 100% จากเขต Mukuzani, Kakheti ทำเฉพาะวินเทจดีเยี่ยม เป็นไวน์แดง ประเภทดรายที่ยอดเยี่ยมที่สุดของจอร์เจียที่ทำจากองุ่น Saperavi เคยรางวัลจากการประกวดระดับนานาชาติมากมาย
ปิรอสมามี (Pirosmami) ไวน์แดงประเภท semi-sweet ทำจากองุ่น Saperavi แตกต่างจากไวน์อื่น ๆ คือบ่มในโอ่งดินเผา ตามแทกติกการผลิตไวน์ดั้งเดิมของ Kakhetian
อูซาเคเลารี (Usakhelauri) ไวน์แดงประเภท semi-sweet ตามธรรมชาติ เป็นไวน์คุณภาพระดับหัวแถวของไวน์แดงประเภทนี้ ทำจากองุ่น Usakhelauri ที่คัดเลือกอย่างดีเยี่ยม
นอกจากนั้นจอร์เจียยังทำฟอร์ติไฟด์ ไวน์ (Fortified Wine) ได้ดี ที่มีชื่อดัง ๆ เช่น คาร์ดานาคี (Kardanakhi) เป็นฟอร์ติไฟด์ ไวน์สไตล์จอร์เจียโดยเฉพาะ เคยได้รางวัลจากการประกวดระดับชาติมากมาย อะนากา (Anaga) เป็นประเภทมาเดรา (Madeira) แบบโปรตุเกส ที่คุณภาพพรีเมียม และซายนาคี (Sighnaghi) เป็นประเภทพอร์ท (port) แบบโปรตุเกส เป็นต้น
จอร์เจียมีหน่วยงานชื่อ “Georgian Wines & Spirits” = GWS ทำหน้าที่ส่งเสริม สนับสนุนให้ไวน์จอเจียร์เป็นที่รู้จักกันของคอไวน์ทั่วโลก
“จอร์เจีย” เป็นประเทศที่มีอารยะธรรมเก่าแก่ไม่แพ้ชาติในยุโรปตะวันตกอื่นๆ ซึ่งผู้เชี่ยวชายหลายคนตั้งฉายาว่า “ไวน์ที่โลกลืม” ท่านที่มีโอกาสไปอย่าพลาดสัมผัสความเก่าแก่และลิ้มรสไวน์จอร์เจียที่ขอบอกว่าจะ…ยากจะลืมลง !!
